قوامی رازی

امیر بدرالدین قوامی از شاعران معروف نیمه اول قرن ششم هجرى است که به مواعظ و حکم و مناقب خاندان رسالت شهرت دارد. وفاتش در اواسط قرن ششم و پیش از سال ۵۶۰ هـ.ق اتفاق افتاد.

القاب و تخلص قوامی

او به خباز معروف بود و علت اشتهارش به خباز آن بود که در اوایل حال نانوائى مى‌کرده و دکان خبازى داشته است و خود در اشعارش بارها به این اشاره کرده و خویشتن را نان‌پز و نانبا (=نانوا) معرفى نموده است. از دیگر القاب او اشرف الشعرا و بدرالدین بوده است.

هیچیک از تذکره‌نویسان و مؤلفان دیگر که به‌ نام او اشاره کرده‌اند اطلاعى درباره احوال او بدست نمى‌دهند جز آنکه او را مداح قوام‌الدین طغرائى دانسته و گفته‌اند [تخلص] خود را از لقب او گرفته است. این قوام‌الدین طغرائى یا قوام‌الدین درگزینى از رجال مشهور عراق در قرن ششم است که از سال ۵۲۸ به‌ بعد وزارت طغرل سوم سلجوقى (۵۷۱-۵۹۰) از سلاجقه عراق را بر عهده داشت و شاعر که از عهد شباب خدمت او اختیار کرده بود، هم‌چنانکه نوشته‌اند به سبب انتساب به درگاه او قوامى تخلص کرد.

قوامی و تشیع

قوامى شیعى‌ مذهب و در میان شاعران شیعه معروف بوده است و در میان آثار او اشعار کثیر در منقبت خاندان رسالت و مرثیت آنان دیده مى‌شود و او عده‌اى از رجال و معاریف زمان خود را که در شهر و ولایت رى مى‌زیسته و غالباً از رجال بزرگ شیعه بوده‌اند، مدح گفته و علاوه بر مناقب و مراثى اهل بیت و مدایح رجال، مقدارى اشعار در زهد و وعظ و ترجیعات و غزل‌هاى عاشقانه لطیف و دل‌انگیز نیز دارد.

قوامی رازی علاوه بر این، از «مناقب خوانان» یعنی مداحان شیعه بوده است که در کوچه و بازارهای آن زمان شعرهایی را که خود یا دیگران، در مدح حضرت علی علیه السلام یا سایر آل رسول سروده بودند با صدای بلند و رسا برای مردم می خواند.

شعر قوامی

گویا سر شهرت قوامی رازی و سبب رواج شعر او از جهت روانی شعر و حلاوت سخن نبوده است، بلکه از این جهت بوده است که اشعار قوامی غالباً مشتمل بر مطالب عالیه و مضامین حکیمانه است؛ از قبیل پند و موعظت و دعوت به خداپرستی و اثبات عدل او و ردّ بر مجبره و زنادقه و ترهیب از دنیا و شرح بی اعتباری و بی وفایی آن و ترغیب به آخرت و عمل برای آن و نظایر اینها و مخصوصا چون شیعه دوازده امامی بوده است و صریحاً در اشعار خود به این نعمت شکر می گوید و مباهات می کند و به اسامی دوازده امام علیهم السلام، و به شرایط امامت از قبیل نص و علم و عصمت تصریح می کند.

پس اجتماع این امور که در آن زمان از محاسن بزرگ به شمار می رفته است، موجب شده که شعر قوامی در انظار مردم و مخصوصاً در میان جماعت اهل تشیّع، رواجی تمام و رونقی بسزا یافته است.

نمونه اشعار قوامی

منابع

• دانشنامه آریانیکا، بازیابی: 20 مهرماه 1392.
• شعرای گمنام: قوامی رازی، مجله یادگار، شماره اول، شهریور 1324، صص 68-72، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بازیابی: 20 مهرماه 1392.
• علیرضا نبی لو چهرقانی، قوامی رازی ستایشگر شیعه، فصلنامه شیعه شناسی، سال پنجم، شماره 17، بهار 1386. در دسترس در پایگاه مجلات تخصصی نور، بازیابی: 20 مهرماه 1392.